“هفت ها” یا “هفت‌هات” یا “هپته هائیتی” بخشی از یسناست که در دل گاتها (سروده‌های زردشت) جای گرفته است. هفت‌هات گرچه مجموعهای جدا از گاهان است و از نظر مضمون و درونمایه با گاهان تفاوتهایی دارد،اما از نظر شیوهی نگارش و زبان به کار گرفته شده،با گاهان همسو است.
بررسی دادههای زبانی هفت‌هات نشان میدهد که فاصله زمانی چندانی میان گاهان و هفت‌هات وجود ندارد. از یک سو برخی اعتقاد دارند که هفت‌هات مدتی پس از مرگ زرتشت توسط یاران نزدیک و شاگردان او (چون جاماسپ) نوشته شده است.
از سوی دیگر با بازنگری محتوای گاهان و هفت‌هات روشن میسازد که بسیاری از دیدگاههای اساسی هفت‌هات مانند پرستش و ستایش آب و آتش و زمین، نام نبردن از زردشت، بی مرگی مبارزه بین خیروشر مظهر شر یعنی اهریمن (aiaro mainiiu) و همیدون اعمال پادافراه توسط اهورامزدا و… جایی در گاهان ندارند و بیشتر با آرا و عقاید و آموزههای پیش زردشتی هم خوانی دارند.
این دسته اعتقاد دارند که اندکی پس از درگذشت زردشت که هنوز آداب و مناسک آیین پیش زردشتی، کمابیش رواج داشت و به دست فراموشی سپرده نشده بود،مجموعهای آیینی از تلفیق هردو دیدگاه فراهم کرده و با قرار دادن آن در جای امنی،یعنی در میان گاهان- که پیروان راستین زردشت در نگهداری آن بسیار کوشا بودند-بقای هفت‌هات و مصون ماندن آن را از تعبیر و تصرف تضمین کرده باشند.
نویسنده: دکتر مهشید میرفخرایی
